शैक्षिक सामाग्री वितरण
ललितपुर महानगरपालिका वडा नं. ४ कार्यालयद्वारा वडा भित्रका दलित तथा विपन्न वर्गका बालबालिकाहरुका लागि ब्याग तथा स्टेश्नरी सामान वितरण कार्य भएकाे छ ।
नेपाल एक बहुजातीय, बहुभाषिक, बहुधार्मिक र बहुसांस्कृतिक देश हो। यद्यपि नेपालको सामाजिक संरचना लामो समयदेखि जातीय विभाजन र विभेदमा आधारित रहँदै आएको छ। यसै सन्दर्भमा, दलित वर्ग र विपन्न वर्गका समुदायहरू सामाजिक, आर्थिक तथा राजनीतिक हिसाबले पछाडि पारिएका समुदाय हुन्। यी वर्गहरू विशेष गरी शिक्षाको पहुँच, रोजगारी, स्वास्थ्य, र सामाजिक सम्मानबाट धेरै हदसम्म वञ्चित छन्। दलितहरू परम्परागत रूपमा हिन्दू वर्ण व्यवस्थामा "अछूत" मानिएका वर्ग हुन्। नेपालमा दमाइ, कामी, सार्की, पासवान, मुसहर, चमार आदि जातिहरू दलित श्रेणीमा पर्दछन्। कानुनी रूपमा छुवाछूत अन्त्य गरिए पनि व्यवहारमा अझै पनि विभेद कायम छ। दलितहरू ग्रामीण क्षेत्रमा विशेष गरी जमिनविहीन, निम्नस्तरीय रोजगारमा आबद्ध, र शैक्षिक दृष्टिले पछाडि छन्।
विपन्न वर्ग भन्नाले आर्थिक दृष्टिले कमजोर वर्गलाई जनाइन्छ। यी वर्गका मानिसहरू दैनिक ज्यालादारी, कृषि मजदुरी, साना व्यवसाय, अथवा अनौपचारिक क्षेत्रमा कार्यरत छन्। कतिपय अवस्थामा दलित र विपन्न वर्ग एकै व्यक्तिमा मेल खान सक्छन्। विपन्न वर्गहरू पनि आधारभूत सेवा सुविधाबाट वञ्चित छन्।
मुख्य समस्या:
-
शिक्षाको अभाव: यी वर्गका मानिसहरूमा शिक्षाको कमी अत्यधिक छ, जसले उनीहरूलाई अवसरहरूबाट वञ्चित बनाउँछ।
-
आर्थिक असमानता: आयका स्रोत सीमित भएका कारण उनीहरूको जीवनस्तर न्यून रहन्छ।
-
सामाजिक विभेद: अझै पनि समाजमा छुवाछूत, तिरस्कार र विभेद कायम छ।
-
राजनीतिक पहुँचको कमी: राज्यका नीतिनिर्माण तहमा उनीहरूको प्रभाव न्यून छ।
-
स्वास्थ्य सेवामा पहुँचको अभाव: दूरदराज र गरिबीका कारण उचित स्वास्थ्य सेवा प्राप्त गर्न सक्दैनन्।
समाधानका उपायहरू:
-
शिक्षा सुनिश्चितता: निःशुल्क तथा गुणवत्तायुक्त शिक्षाको व्यवस्था गरी यी वर्गलाई शैक्षिक रूपले सशक्त पार्नुपर्छ।
-
आर्थिक सशक्तीकरण: स्वरोजगार कार्यक्रम, सीपमूलक तालिम, तथा सहुलियतपूर्ण ऋणमार्फत आय आर्जनको अवसर दिनुपर्छ।
-
सामाजिक सचेतना: विभेद हटाउन समाजमा चेतना फैलाउनुपर्नेछ। विद्यालय, मिडिया र स्थानीय नेतृत्वमार्फत यो सम्भव छ।
-
नीतिगत समावेशीकरण: संविधान र कानुनले दिएको अधिकारको प्रभावकारी कार्यान्वयन आवश्यक छ।
-
स्वास्थ्य तथा सेवामा प्राथमिकता: विपन्न वर्गलाई लक्षित गरेर स्वास्थ्य बीमा, निःशुल्क औषधि र सुलभ उपचार सुविधा उपलब्ध गराउनुपर्छ।
दलित तथा विपन्न वर्गको समुचित विकास विना समावेशी समाज निर्माण सम्भव छैन। उनीहरूको अधिकारको सम्मान र अवसरको सुनिश्चितताले मात्र समानता, न्याय र समृद्धिको लक्ष्य प्राप्त गर्न सकिन्छ। त्यसैले व्यक्तिगत, सामाजिक र संस्थागत तहमा एकसाथ लागेर यी वर्गको उत्थानका लागि प्रयास गर्न जरुरी छ।